Wczoraj w Wielkopolskim Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu odbyło się spotkanie z wydawcą i promocja albumu "Żołnierze wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku". Czas wydania książki wpisuje się w Rok Żołnierzy Wyklętych, którego organizatorami są Fundacja Niepodległości wraz z Ośrodkiem "Karta".

"Dziś, gdy po upływie kilkudziesięciu lat od tamtych wydarzeń możemy już mówić i pisać, robimy to w imię obowiązku wobec tych, którzy zostali wymordowani i zamęczeni w łagrach i więzieniach, także wobec ich rodzin, które przez dekady musiały żyć z piętnem "wyklętych". Wiemy, że nasza wiedza jest ciągle niepełna, a materialnych pamiątek jest bardzo mało. To, co ocalało, to niekiedy świadectwa zaledwie istnienia ludzi, którzy całkowicie i do końca poświęcili się wielkiej idei walki o wolność naszej Ojczyzny" - pisze we wstępie do książki Leszek Żebrowski.

Album zawiera ponad 1500 fotografii oraz kilkaset biogramów. Każdy biogram, to historia żołnierza: kiedy się urodził, kim był, w jakim oddziale walczył, jaki był jego pseudonim, kiedy został aresztowany, kiedy i gdzie zamordowany. Album powstał dzięki prywatnym zbiorom i archiwom nielicznych już żołnierzy antykomunistycznego podziemia zbrojnego, którym udało się przetrwać katownie UB i stalinowskie więzienia, dzięki zaangażowaniu rodzin żołnierzy, oraz dzięki Instytutowi Pamięci Narodowej, który udostępnił bogate zbiory dokumentacji z archiwów UB.

Kim byli żołnierze wyklęci? "Jest coś symbolicznego w tym, że gdy wolna Europa świętowała dzień zwycięstwa nad Niemcami, w nocy z 8 na 9 maja 1945 roku z lasów nieopodal Grajewa wyruszali żołnierze AKO dowodzeni przez mjr. Jana Taborowskiego "Bruzdę" i szli na Grajewo uwolnić żołnierzy AK więzionych w PUBP i KP MO" - pisze Żebrowski. "Główni bohaterowie tej akcji polegli w boju, o którym nikt już, w całym wolnym świecie nie miał nawet szans się dowiedzieć: mjr. Taborowski "Bruzda" zginął 9 lat później, 23 sierpnia 1954 roku podczas ataku na posterunek MO w Przytułach, a ppor. Stanisław Marchewka "Ryba", dowodzący grupą szturmujących budynek PUBP w Grajewie, zginą 12 lat później, 3 marca 1957 roku w walce z grupą operacyjną UB-KBW".

W książce znajdziemy też informacje o działającej w Wielkopolsce Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Warta". Wśród biogramów żołnierzy znajduję się historia Andrzeja Rzewuskiego "Hańcza", od października, lub listopada 1944 roku komendanta Poznańskiego Okręgu AK. Rzewuski był od maja 1945 roku organizatorem i dowódcą "Warty". Aresztowany 26 listopada 1945 roku na punkcie kontaktowym w Poznaniu, 20 maja 1946 roku popełnił samobójstwo w poznańskim areszcie.

Lata po II wojnie komuniści określali jako czas utrwalania władzy ludowej. W rzeczywistości był to okres represji i prześladowań, który kosztował życie dziesiątków tysięcy ludzi. Setki tysięcy tych, którzy nie zgadzali z Polską stalinowską było represjonowanych lub przeszło komunistyczne więzienia. Opór przeciwko sowieckiej dominacji przybrał więc formę zorganizowanej walki zbrojnej i trwał do końca lat 40. a na niektórych terenach znacznie dłużej. Do 1963 roku walczył Józef Franczak "Lalek" - najdłużej ukrywający się żołnierz AK-WIN. Niewielka jest też dziś ciągle świadomość tego, że zorganizowany opór oddziałów polskich na Ziemi Nowogrodzkiej wchłoniętej po wojnie przez ZSRR, trwał aż do 1953 roku.

"Walka beznadziejna, walka o sprawę z góry przegraną, bynajmniej nie jest poczynaniem bez sensu. (...) Wartość walki tkwi nie w szansach zwycięstwa sprawy, w imię której się ją podjęło, ale w wielkości tej sprawy" - napisał w motcie do książki prof. Henryk Elzenberg.

Karol Szaładziński

• "Żołnierze wyklęci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku"
• Wydanie III
• Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2013
• Pomysł, koncepcja i wybór ilustracji Adam Borowski
• Oprawa twarda, 12 rozdziałów, 1500 ilustracji, 744 strony
• Cena 140 zł