Za dokładną datę powstania Klubu Sportowego Warta przyjmuje się dzień 15 czerwca 1912 roku. Siedmiu nastolatków złożyło wtedy swoje podpisy pod protokołem, który powołał do życia pierwszy na terenie Poznania polski klub sportowy. 18-letni Franciszek Szyc został jego prezesem. Już 18 sierpnia piłkarze Warty rozegrali pierwszy w historii mecz - zmierzyli się z Herthą Poznań, gromiąc rywali 9:2. W 1913 r. Warta wywalczyła pierwszy historyczny tytuł mistrza Wielkopolski.

Po 100 latach Klub Sportowy Warta wydał album ilustrowany archiwalnymi zdjęciami "warciańskimi". Dzięki temu albumowi poznajemy historię wielu sekcji KS Warta - od sekcji bokserskiej poprzez sekcję piłki nożnej, łucznictwo po żeglarstwo.

Chlubne początki

Po zakończeniu I wojny światowej Warta zdobyła pierwsze w wolnej Polsce mistrzostwo okręgu. Sukces ten powtarzała w następnych latach, dzięki czemu uzyskała prawo startu w finale pierwszych piłkarskich mistrzostw Polski (zajęła w nich III miejsce). Zawodnik Warty - Einbacher - zagrał natomiast w pierwszym międzypaństwowym meczu Polski z Węgrami. W 1922 r. piłkarze Warty sięgnęli po pierwszy tytuł wicemistrza Polski, przegrywając finałową rywalizację z Pogonią Lwów (remis 1:1 w Poznaniu i porażka 0:1 na wyjeździe). W 1926 r. utworzona została liga piłkarska składająca się z 14 drużyn. Warciarze wywalczyli w niej w następnym roku trzecie miejsce (za Wisłą Kraków i 1 FC Katowice), w kolejnym zajęli drugą pozycję.

Rok 1929 był przełomowy dla piłkarskiego zespołu Warty. W 17 lat od chwili powstania klubu zawodnicy sięgnęli po pierwszy tytuł mistrza Polski, wygrywając ligową rywalizację z przewagą jednego punktu nad Garbarnią Kraków i trzech nad krakowską Wisłą. W 1935 r. zajęli trzecie miejsce, w 1938 drugie.

Walka o powrót do I ligi

Po II wojnie światowej, w 1946 roku zawodnicy zakwalifikowali się do rozgrywek finałowych o mistrzostwo Polski, kończąc je na drugiej pozycji. Była to zapowiedź rosnącej formy i sukcesu w kolejnym sezonie. Rok później "Zieloni" po raz drugi w historii zdobyli tytuł mistrza Polski. Potem dla zespołu nadeszły zdecydowanie gorsze czasy. W 1950 r. Warta po raz pierwszy w historii opuściła ekstraklasę, a w 1952 roku spadła nawet z II ligi. W 1991 r. prowadzony przez trenera Andrzeja Żurawskiego zespół znów powrócił do II ligi. W czerwcu 1993 - po 43 latach przerwy - powrócił do ekstraklasy. Niestety, na krótko - po dwóch sezonach Warta znów spadła. I od tego czasu wciąż bezskutecznie walczy o powrót.

Ale Warta to nie tylko futbol, choć pierwszym olimpijczykiem klubu był właśnie piłkarz - Marian Spoida, który grał w naszej reprezentacji na igrzyskach w Paryżu w 1924 r. To wiele innych dyscyplin sportowych, które przyniosły jej chlubę.

• Ledwie kilka tygodni po sekcji piłkarskiej powstała sekcja lekkoatletyczna. Jej wielką indywidualnością stał się Leon Urbaniak, który był rekordzistą i mistrzem Polski z 1927 r. Na szacunek zasługują również wyczyny olimpijczyka Zygmunta Heliasza, który w 1932 r. pobił rekord świata w pchnięciu kulą, a także Stanisława Szudrowicza - brązowego medalisty mistrzostw Europy w skoku w dal z 1971 r. Inne wielkie nazwiska to choćby biegacz na średnich dystansach Zbigniew Orywał czy dyskobol Zenon Begier.
• Sekcja bokserska przyniosła klubowi mnóstwo chwały. Pod opieką legendarnego twórcy polskiej szkoły bokserskiej Feliksa Stamma Mieczysław Forlański oraz Witold Majchrzycki zdobyli tytuły wicemistrzów Europy, a Franciszek Szymura zdobył taki sam tytuł dwukrotnie.
• Kajakarze w historii klubu pojawili się dopiero w 1945 r., ale przynieśli klubowi największe (obok pływania i boksu) splendory na arenach międzynarodowych. Najwybitniejsze postaci to Rafał Piszcz i kanadyjkarz Marek Łbik. Ten pierwszy na igrzyskach w 1972 r. wywalczył wspólnie ze szczecinianinem Władysławem Suszkiewiczem brązowy medal. Drugi święcił triumfy w parze z Markiem Dopierałą (Górnik Czechowice): wspólnie zdobyli olimpijskie srebro i brąz, a na mistrzostwach świata wywalczyli dwa złote medale, cztery srebrne i jeden brązowy. Medale na mistrzostwach świata zdobywali Andrzej Matysiak i Andrzej Klimaszewski.
• Szermierka także dostarczyła klubowi kilku medali na najbardziej prestiżowych międzynarodowych zawodach. Tomasz Ciepły zdobył w 2001 r. wraz z kolegami z reprezentacji kraju tytuł drużynowego wicemistrza świata we francuskim Nimes. Ogromne sukcesy osiągała Małgorzata Wojtkowiak zdobywając srebro w Lizbonie w 2002 r., złoto w Hawanie w 2003 r. oraz brąz w Nowym Jorku w 2004 r. W tym samym roku Andrzej Witkowski zdobył brązowy medal na mistrzostwach Europy seniorów w Kopenhadze.
• Wielkim asem sekcji pływackiej (istniejącej już od 1928 roku) był Rafał Szukała specjalizujący się w stylu motylkowym. Do jego największych osiągnięć należą tytuły mistrza świata z 1994 r. z Rzymu, wicemistrzostwo olimpijskie z Barcelony z 1992 r., dwukrotne mistrzostwo Europy, dwa medale srebrne i dwa brązowe. Oprócz startu w Barcelonie Szukała zaliczył także występy na igrzyskach olimpijskich w Seulu i Atlancie.
• Od 1923 r. wśród drużyn hokejowych jest także zespół Warty. Największe sukcesy tutejsi laskarze odnosili w latach 1963-1980. Zdobyli wówczas dwunastokrotnie tytuł mistrza Polski na trawie i dziewięciokrotnie w hali, a ówczesna kadra narodowa hokeistów opierała się w głównej mierze na zawodnikach Warty.

Leszek Gracz

• Krzysztof Piech "100 lat KS Warta Poznań"
• Wydawnictwo Miejskie Posnania, październik 2012