- Należy do postaci, o których niewiele wiemy, nie doczekał się swojej biografii. A niewątpliwie na nią zasłużył - mówi Ewa Siejkowska-Askutja, jeden z kuratorów wystawy Seweryn Mielżyński (1804-1872). Dobrze zasłużonemu w hołdzie w Muzeum Narodowym w Poznaniu. - Wystawa potrwa od 17 grudnia do 18 lutego 2018 roku, w dzień otwarcia przypadać będzie 145. rocznica śmierci Mielżyńskiego. - Mamy nadzieję, że stanie się ona początkiem szerszego zainteresowania postacią Seweryna Mielżyńskiego. Praca ciągle trwa i przynosi nowe odkrycia.

Z Miłosławia do Miłosławia

Seweryn Mielżyński był człowiekiem o barwnym życiorysie. Urodził się w 1804 roku w Poznaniu, dzieciństwo spędził w rodzinnym Miłosławiu. Kształcił się w gimnazjum w Berlinie, w Genewie studiował m.in. malarstwo. Uczestniczył w powstaniu listopadowym (stracił wówczas brata Ignacego), a po jego upadku przebywał do 1842 roku na emigracji. Po powrocie do Polski osiadł w Miłosławiu. W roku 1842 poślubił Franciszkę Wilxszycką h. Nałęcz (1805-1874), nie miał dzieci.

Zaangażował się w działalność społeczną i konspiracyjną (aresztowany, uniknął skazania). Należał do grupy założycieli poznańskiego Bazaru. W okresie Wiosny Ludów 1848 roku wszedł w skład Wydziału Wojennego Komitetu Narodowego, wspierał też organizowanie oddziałów powstańczych. Działał potem w Lidze Polskiej i posłował na sejm pruski (1858-1861).

Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

Kiedy po powstaniu styczniowym zrezygnował z polityki, zaangażował się w działalność Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w latach 1865-1872 był jego honorowym prezesem. Ufundował też gmach Towarzystwa, przekazał swoje zbiory.

Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim powołano przy Towarzystwie Przyjaciół Nauk w 1857 roku. Do zbiorów trafiły m.in. znaleziska z wykopalisk archeologicznych z Pałczyna k. Miłosławia, darowane przez Mielżyńskiego, następnie zabytki archeologiczne z Pompejów i Herkulanum, które nabył on specjalnie dla muzeum. W 1870 roku Seweryn zakupił od Edwarda Rastawieckiego interesującą kolekcję malarstwa polskiego i grafiki. Krótko po tym zdecydował się przekazać PTPN prywatną galerię miłosławską, około 168 obrazów malarstwa europejskiego oraz kolekcję po Rastawieckim. Najwartościowsze obrazy zaginęły w czasie II wojny światowej.

Pod koniec życia Mielżyński założył Towarzystwo Oświaty Ludowej. Zmarł w 1872 roku w Miłosławiu, pochowany został w kaplicy na miejscowym cmentarzu.

Polityk i artysta

- Miał dwie wielkie pasje: sztukę i politykę. Chcemy go pokazać nie tylko jako mecenasa sztuki i kolekcjonera, ale też jako artystę. W 1934 roku w Muzeum PTPN odbyła się wystawa 80 rysunków i akwarel autorstwa Mielżyńskiego. Obrazów i projektów architektonicznych nie pokazywano do tej pory, co najwyżej w niewielkim wyborze - mówi Ewa Siejkowska-Askutja. Malował pejzaże, portrety i obrazy religijne. - Z kościoła w miejscowości Orle koło Bydgoszczy udało nam się wypożyczyć Madonnę z Dzieciątkiem Mielżyńskiego. W samym Miłosławiu są cztery obrazy jego autorstwa: Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny w ołtarzu głównym i trzy inne w ołtarzu bocznym. Mielżyński zaprojektował też i nadzorował budowę kaplicy grobowej gen. Jana Henryka Dąbrowskiego w Winnej Górze wraz z wyposażeniem - opowiada.

Miłosław

W Miłosławiu, w którym żył, stworzył wraz z żoną ośrodek kultury i konspiracji narodowej. Przyjaźnił się z Józefem Kraszewskim, Teofilem Lenartowiczem, Narcyzą Żmichowską. Korespondował z Cyprianem Norwidem. Z Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie udało się wypożyczyć album Lenartowicza Umarli i żywi, w którym znalazły się m.in. zdjęcia Mielżyńskich i Miłosławia, te ostatnie wykonane przez samego Mielżyńskiego, który interesował się nowym wynalazkiem fotografii. Dzieła z albumu zostaną pokazane także w wersji elektronicznej, dzięki czemu będzie można go obejrzeć kartka po kartce.

Powrót do Miłosławia

Przygotowanie wystawy nie było łatwe. Mało jest archiwaliów związanych z Sewerynem Mielżyńskim, w większości zostały zniszczone w czasie II wojny. Organizatorzy szukali w różnych źródłach, przeprowadzili kwerendę w archiwach, muzeach i bibliotekach polskich. Na przeszukanie czekają zagraniczne archiwa. Udział w powstaniu listopadowym zaważył na życiu Seweryna - po klęsce musiał udać się na 10-letnią emigrację. Przyjaźnie wtedy zawiązane przetrwały do końca życia. Na emigracji sporo podróżował - Genewa, Rzym, Neapol, Lyon, Paryż, Bruksela, Anglia. - Przejrzeliśmy prywatną korespondencję pod kątem informacji o Mielżyńskim - bardzo żmudna praca - podkreśla Ewa Siejkowska-Askutja.

Wiosną 2018 roku, kiedy Miłosław będzie świętować rocznicę zwycięskiej bitwy stoczonej na terenie miasta w 1848 roku, zostanie tam pokazana część wystawy o Sewerynie Mielżyńskim. - Utrzymujemy żywy kontakt ze społecznością współczesnego Miłosławia, która kultywuje pamięć o Mielżyńskich jako najlepszych gospodarzach i opiekunach. To ich życzeniem jest przeniesienie części naszej wystawy do Miłosławia - dodaje Ewa Siejkowska-Askutja.

Pozostałymi kuratorami wystawy są Agnieszka Murawska i Tadeusz Grabski.

Daina Kolbuszewska

• Wystawa czasowa Seweryn Mielżyński (1804-1872). Dobrze zasłużonemu w hołdzie
• wernisaż: 17.12, g. 12
• czynna do 9.04
  
• Muzeum Narodowe
• bilety: 8 zł