Historia Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego, najstarszego konkursu skrzypcowego na świecie, zaczęła się w 1935 r. Z inicjatywy bratanka kompozytora - Adama odbyła się wówczas w Warszawie pierwsza edycja imprezy, która miała przypomnieć twórczość Henryka Wieniawskiego w setną rocznicę jego urodzin. Główna nagroda przypadła Ginette Neveu, druga Davidowi Ojstrachowi. Ten wspaniały skrzypek otwiera listę sław światowej wiolinistyki, które z powodzeniem próbowały swych sił w... poznańskim konkursie. Do Poznania przeniesiony został, dzięki Tadeuszowi Szeligowskiemu, drugi - powojenny konkurs w 1952 r.... i tak już pozostało. Wśród laureatów dotychczasowych 13 konkursów byli m.in. Igor Ojstrach, Ida Haendel (honorowa przewodnicząca jury obecnego konkursu), Piotr Milewski, Wanda Wiłkomirska, Zakhar Bron, Charles Treger, Bartłomiej Nizioł, Piotr Pławner... Jury przewodniczyli m.in. - a te nazwiska mówią same za siebie - Yehudi Menuhin i Shlomo Mintz.

Dziewięć miast, trzy kontynenty

Konkurs przechodził różne przeobrażenia, zgodne z duchem czasów. Początkowo był dwuetapowy, obecnie - czteroetapowy. Zmieniał się jego program, liczebność konkursowego jury i sposób wstępnego oceniania kandydatów. Tegoroczny, za sprawą Maxima Vengerova, przewodniczącego jury, wyróżnia się liczbą ważnych i odważnych zmian. Absolutną nowością było to, że Maestro osobiście kwalifikował skrzypków podczas preselekcji, które odbywały się od września 2010 r. we Włoszech oraz w: Anglii, Belgii, Kanadzie, Japonii, Korei Południowej, Rosji, Azerbejdżanie i oczywiście Polsce (Poznaniu). Limit wiekowy kandydatów ustalony został na 16-32 lata. Co ciekawe, triumfatorka pierwszego konkursu w 1935 r. Ginette Neveu miała piętnaście lat!

Skrzypek na miarę XXI w.

Maxim Vengerov dokonał także zmian w programie, które skomentował podczas preselekcji w Kanadzie: (...) program stanowi wyzwanie dla muzyka, który musi zaprezentować się w taki sposób, aby wykazać się wszystkimi cechami, jakimi powinien się on odznaczać teraz, w XXI wieku. Po raz pierwszy w historii konkursu tak szeroko w programie reprezentowana jest muzyka współczesna (szczególnie w I etapie). Inaczej także, niż w poprzednich konkursach, orkiestra towarzyszyć będzie kandydatom w dwóch ostatnich etapach, a nie tylko w finale. W III etapie zagrają oni z Orkiestrą Kameralną Polskiego Radia Amadeus pod dyrekcją Agnieszki Duczmal I część wybranego koncertu oraz Sinfonii Concertante Es-dur W. A. Mozarta. W finale wykonają dwa koncerty skrzypcowe z Orkiestrą Filharmonii Poznańskiej im. T. Szeligowskiego pod dyrekcją Marka Pijarowskiego. Utwory Henryka Wieniawskiego od pierwszego konkursu stanowiły, rzecz jasna, ważną część programu. W XIV edycji nieobecne są jedynie w III etapie. Podczas preselekcji kandydaci musieli wykonać m.in. Kaprys nr 3 lub 4 op. 18 (po raz ostatni znalazły się one w programie w 1977?r.). W pierwszym i drugim etapie uczestnicy grać będą jego utwory na skrzypce solo i z akompaniamentem fortepianu, a w finale jeden z koncertów na skrzypce i orkiestrę: I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14 lub II Koncert skrzypcowy d-moll op. 22.

Trzynastu sędziów

W tym roku jury przyzna trzy główne nagrody (w ostatnich latach było ich sześć): złoty medal i 30 tys. euro, srebrny i 20 tys. euro oraz brązowy i 12 tys. euro, a także trzy wyróżnienia (po 5 tys. euro). Nie będzie większych zmian w sposobie oceniania kandydatów - jurorzy pozostaną przy systemie punktowym. (...) legendarna skrzypaczka, która nadal żyje, ma się fantastycznie i tak też gra - tak o Idzie Haendel, która została Honorowym Przewodniczącym Jury, mówił Maxim Vengerov. Wraz z Vengerovem jury liczy 13 osób. Znaleźli się w nim wybitni skrzypkowie i pedagodzy, dokonujący licznych nagrań dla najlepszych wytwórni, próbujący swych sił jako dyrygenci, prowadzący klasy mistrzowskie niemal na całym świecie, jurorzy renomowanych konkursów skrzypcowych (m.in. doświadczony Erich Gruenberg). Edward Gracz przyjeżdża do Poznania już po raz trzeci (poprzednio w 2001 i 2006 r.).

Wśród jurorów laureatami poznańskiego konkursu są: Zakhar Bron (III nagroda w 1977 r.), były nauczyciel Maxima Vengerova oraz Polacy: Piotr Milewski (II nagroda w 1977?r.) i Bartłomiej Nizioł (I?nagroda 1991?r.). Bartosz Bryła, od 2007 r. prezes Towarzystwa Muzycznego im. H. Wieniawskiego, zdobył w 1981 r. wyróżnienie. Jego uczennica Agata Szymczewska została laureatką I nagrody w 2006 roku. Do jury zaproszeni zostali także prowadzący szeroką działalność koncertową Koichiro Harada, Vera Tsu Wei-ling i Dong-Suk Kang oraz łączący karierę solisty z działalnością pedagogiczną Leonid Kerbel i Pavel Vernikov. Znakomity dyrygent Yuri Simonov oceniać będzie uczestników jedynie w IV etapie.

Tuzin spotkań z Maestro

Jak w każdym konkursie na skrzypków czekają też nagrody pozaregulaminowe. Maxim Vengerov ufundował dla jednego z uczestników konkursu nagrodę w postaci 12 indywidualnych lekcji (zapewne marzenie wielu młodych skrzypków!). W tym roku swojego laureata wyłoni Kapituła Krytyków i nagrodzi sumą 3 tys. euro, Kapitułę tworzą renomowani dziennikarze muzyczni i publicyści, m.in. Adam Rozlach (szef Działu Kultury Programu 1 Polskiego Radia), Jacek Hawryluk 

(Polskie Radio), Robert Kamyk (szef Redakcji Muzycznej TVP Kultura) oraz związana przez lata z Poznaniem Jolanta Brózda-Wiśniewska. Po raz pierwszy w historii konkursu swojego zwycięzcę wskaże także Jury Młodych, złożone z uczniów poznańskich szkół muzycznych: Magdaleny Drgas, Mateusza Gidaszewskiego, Sebastiana Golińskiego, Justyny Grudzień, Alicji Lehwark, Mateusza Nowickiego, Aleksandry Walewander, Martyny Winiarskiej i Ady Witczyk. Wybrany przez nich skrzypek otrzyma nagrodę w wysokości 5 tys. euro. Jak zawsze przyznana zostanie Nagroda Publiczności (5 tys. euro) oraz Nagroda Towarzystwa Muzycznego im. H. Wieniawskiego za najlepsze wykonanie koncertu skrzypcowego kompozytora (1500 euro). Nazwiska wszystkich laureatów poznamy późnym wieczorem 21 października. Konkurs zakończy 23 października koncert symfoniczny, podczas którego w roli solisty wystąpi sam Maxim Vengerov.

                                                                               Daina Kolbuszewska